Jaką rolę w naszym życiu odgrywają witaminy? Jakie są rodzaje witamin?

Prawidłowe odżywienie organizmu jest niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Zapewnienie w diecie odpowiednich ilości składników odżywczych, witamin i minerałów ma przełożenie w zasadzie na wszystkie procesy zachodzące w organizmie. Wiadomo, że tłuszcze, białka, cukry czy węglowodany są swego rodzaju paliwem dla organizmu – pozwalają między innymi na przeprowadzanie procesów energetycznych. Funkcje witamin wydają się jednak bardziej skomplikowane, szczególnie ze względu na fakt, jak wiele ich rodzajów występuje lub powinno występować w naszej diecie. Czym właściwie są witaminy i dlaczego są tak ważne dla zdrowia?

Witaminy – czym właściwie są i dlaczego witaminy są ważne?

Witaminy – co to? Są to składniki odżywcze, które w większości dostarczamy organizmowi w diecie. Istnieją jednak nieliczne wyjątki – niektóre z nich organizm jest w stanie wytworzyć samodzielnie. Z naukowego punktu widzenia witaminy są grupą organicznych związków chemicznych o różnorodnej budowie. Możliwe jest ich syntetyczne wytwarzanie, co jest ważne dla przemysłu farmaceutycznego.

W zależności od ich stężenia w organizmie można obserwować awitaminozę, czyli sytuację, w której określonej witaminy brakuje w organizmie, hipowitaminozę, czyli niedobór witaminy, bądź hiperwitaminozę – zbyt wysokie stężenie witaminy, określane też nadmiarem. Dlaczego witaminy są ważne dla zdrowia? Każda z nich ma inne funkcje, a co za tym idzie, inne znaczenie dla procesów zachodzących w organizmie. Prawidłowe funkcjonowanie organizmu może zachodzić tylko wtedy, kiedy uzupełniamy wszystkie niedobory witamin.

Dlaczego witaminy zaliczamy do związków egzogennych?

Określenie „egzogenne” odnosi się do substancji chemicznej, w tym przypadku witaminy, która nie może zostać samodzielnie wyprodukowana przez organizm bądź jej ilość wyprodukowana w ten sposób nie jest wystarczająca, by pokryć potrzeby organizmu. Oznacza to, że muszą być one dostarczane organizmowi zewnętrznie, najczęściej z pokarmem. W organizmie człowieka związki egzogenne, w tym witaminy, mogą ulegać przemianie w inne związki. Wiesz już, dlaczego witaminy zaliczamy do związków egzogennych, ale co oznacza to w praktyce?

Otóż jeżeli pacjent cierpi z powodu dużego niedoboru witaminy, czy nawet awitaminozy, lekarz najczęściej podejmie decyzję o konieczności wprowadzenia do diety suplementów, co zwiększy liczbę dostarczanych witamin o konkretne jednostki. Jest to stosunkowo prosty sposób leczenia, który zawdzięczamy właśnie egzogenności witamin.

Jak witaminy wpływają na organizm człowieka?

Wspomnieliśmy już, że witaminy pełnią różnorodne funkcje w organizmie i oddziałują na różne układy – począwszy od trawiennego, przez krwionośny i kostno-szkieletowy, kończąc nawet na układzie nerwowym. Każda z witamin ma przypisaną określoną funkcję. Co ciekawe, obserwuje się też związki pomiędzy obecnością w organizmie różnych witamin. Przykładowo witamina D będzie o wiele lepiej wchłaniana przez organizm, jeżeli stężenie witamin A oraz E znajduje się na odpowiednim poziomie. Łatwo więc zauważyć, że niedobór jedne witaminy może w krótkim czasie doprowadzić do niedoboru innej, co może stanowić poważniejsze zagrożenie dla zdrowia.

ZOBACZ TEŻ: Witamina E – właściwości, zastosowanie i działanie

Jakie wyróżniamy rodzaje witamin?

Witaminy można podzielić na grupy, na przykład witaminy z grupy B czy witaminy z grupy D. Witaminy w jednej grupie co do zasady cechują się podobnym działaniem. Można też podzielić witaminy na te rozpuszczalne w tłuszczach oraz te, które rozpuszczają się w wodzie. Czym różnią się witaminy rozpuszczalne w wodzie i tłuszczach? Które witaminy należą do tych grup?

Witaminy rozpuszczalne w wodzie

Zaletą witamin rozpuszczalnych w wodzie jest stosunkowo niewielkie ryzyko ich przedawkowania. Cząsteczki witamin rozpuszczalnych w wodzie, które są organizmowi zbędne, ponieważ przyswoił on już ich wystarczającą ilość, są wydalane z moczem. Do tej grupy należą witamina C, witaminy z grupy B (B1, B2, B5, B6, B7, B12), kwas foliowy oraz witamina PP.

– Witamina C

– często zażywana w okresie jesienno-zimowym, jako odpowiedź na 
zapotrzebowanie zwiększenia odporności organizmu,
– pozwala na wytwarzanie kolagenu, co pomaga na szybsze gojenie się ran, 
siniaków, oraz mniej intensywne krwotoki,
– wspomaga układ krążenia

– Witamina B12

– wspomaga układ nerwowy: wpływa na pamięć, koncentrację orz procesy 
uczenia się,
– odpowiada za prawidłowy wzrost i strukturę układu kostno-szkieletowego,
– zapobiega niedokrwistości

– Kwas foliowy (witaminaB9)

– jest szczególnie zalecany kobietom w ciąży,
– wspomaga płodność, ma wpływ na prawidłowy wzrost i rozwój dziecka w 
łonie matki,
– zabezpiecza organizm przed różnymi chorobami, m.in. osteoporozą czy 
chorobami układu krążenia

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Wodróżnieniu od witamin rozpuszczalnych w wodzie, te witaminy wiążą się z bardzo wysokim ryzykiem przedawkowania. Te witaminy zamiast zostawać wydalane, są magazynowane w tkance tłuszczowej organizmu. Co istotne, również ich przyswajalność jest zależna od obecności odpowiedniej ilości tłuszczów w diecie. Do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach należą: witamina A, witamina D, witamina E oraz witamina K.

– Witamina A

– sprzyja procesowi tworzenia układu kostno-szkieletowego

– wpływa na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie skóry

– zapobiega chorobom związanym ze wzrokiem

– Witamina D

– wpływa na przemianę w organizmie cząsteczek wapnia i fosforanów

–  jest odpowiedzialna za właściwą mineralizację kości

– poprawia funkcjonowanie układu krążenia i pracę mięśnia sercowego

– WitaminaE

– zapobiega uszkodzeniom błon komórkowych dzięki właściwościom 
antyoksydacyjnym
– chroni przed rozwojem miażdżycy
– normalizuje poziom glukozy we krwi

Witaminy naturalne czy suplement diety?

Nie ma nic zaskakującego w stwierdzeniu, że najlepsze dla zdrowia są składniki pozyskiwane z naturalnych źródeł. Nie inaczej jest w przypadku witamin. Odpowiednio zbilansowana dieta w większości przypadków pozwala organizmowi na uzupełnienie wszelkich niedoborów witamin w odpowiednich ilościach. Niestety niektóre choroby, czy też dysfunkcje organizmu, powodują, że konieczne staje się wprowadzenie do diety suplementacji.

Dzieje się tak na przykład w rejonach, w których naturalnie występuje mało produktów spożywczych bogatych w daną witaminę, lub w wyniku choroby występują poważne problemy z jej przyswajaniem. Jednak decyzję o suplementacji powinien za każdym razem podejmować lekarz. Tylko takie działanie pozwoli zapobiec znacznemu zwiększeniu ryzyka wystąpienia hiperwitaminozy. Ta z kolei może mieć niekorzystne lub nawet niebezpieczne dla zdrowia skutki.

Jakie wyróżniamy rodzaje suplementacji?

Najczęstszym rodzajem suplementów diety, jakie pojawiają się w aptekach, są suplementy diety mające wspomagać odchudzanie. Poza nimi łatwo znajdziemy też suplementy dla sportowców, suplementy wzmacniające włosy, skórę i paznokcie, oraz suplementy na zdrowe stawy i kości. Często klienci aptek nie zwracają uwagi na składniki tych suplementów, a swój wybór raczej warunkują ciekawym opakowaniem czy chwytliwym marketingiem. Może to niestety doprowadzić do dostarczenia organizmowi zbyt dużych ilości witamin, które występują w naszym organizmie w odpowiedniej ilości. Jak prawidłowo wybrać suplement?

Witaminy – jak brać? 


Jedyna słuszna odpowiedź na to pytanie brzmi: zgodnie z zaleceniami lekarza. Oczywiście na opakowaniach suplementów diety znajdziemy zalecenia producenta danej witaminy, jak brać preparat, jednak są one dość ogólne. W odróżnieniu od nich, zalecenia lekarza będą odpowiednie dla danego pacjenta i jego aktualnego stanu zdrowia. Zanim jednak kupisz suplement diety sprawdź, jakie masz możliwości:

• Witaminy do łykania
- najpopularniejsza i zwykle najtańsza forma suplementów diety. W zależności od rodzaju witamin w składzie mamy do wyboru tabletki lub kapsułki. Zwykle zalecaną dzienną dawką takiego preparatu jest jedna tabletka/kapsułka. Warto jednak sprawdzić, w jakiej formie producent zaleca jej przyjmowanie – z wodą, jedzeniem czy przed/po posiłku.

• Witaminy do picia
- witaminy do picia to bardziej nowoczesna, ale często dużo wygodniejsza forma suplementów diety, szczególnie, jeśli chodzi o dzieci lub osoby starsze. Do wyboru mamy krople, spraye
  doustne lub sproszkowane suplementy do rozpuszczenia w wodzie, soku czy nawet jogurcie. Niestety te preparaty zwykle cechują się odpowiednio wyższą ceną niż tradycyjne tabletki.

Naturalne witaminy – co jeść? Czyli w jakich produktach znajdziemy najwięcej witamin?

Nie ma lepszego sposobu uzupełniania braków, w przypadku jakiejkolwiek witaminy, jak stosować naturalną i odpowiednią zbilansowaną dietę. Sprawdź, jeśli występuje u ciebie niedobór konkretnej witaminy, co jeść, by szybko i naturalnie poradzić sobie z jego skutkami. Największe ilości witaminy A znajdziesz w rybach morskich, tranie wątróbce wołowej czy maśle. Witamina D występuje w największych ilościach w łososiu, serach żółtych i świeżych jajach. Witaminę E można uzupełnić jedząc soję, kiełki zbóż i szparagi. Natomiast duże ilości witaminy K dostarczą ci szpinak, kapusta, kalarepa i marchewka. Witaminy z grupy B są składnikami drożdży, mleka czy warzyw strączkowych.

Czy warto stosować suplementację witaminami?

Troska o zdrowie jest na pewno bardzo dobrą drogą, wymaga jedynie odpowiedniego podejścia. Nie ma na pewno sensu kupowanie przypadkowych suplementów diety w internecie. Ich niewłaściwe stosowanie może wyrządzić więcej szkody niż pożytku. Najlepszym rozwiązaniem jest udanie się na konsultację lekarską, podczas której dowiesz się, które witaminy faktycznie powinieneś przyjmować i jakie ilości będą dla ciebie odpowiednie. W takim przypadku suplementacja witaminami, przeprowadzana pod kontrolą lekarza, może mieć bardzo duży wpływ nie tylko na zdrowie, ale też samopoczucie.

ZOBACZ TEŻ: Witamina D3 – podstawowe informacje, właściwości i zastosowanie

Komu wskazana jest dodatkowa suplementacja witaminami?

Grupy osób, które są szczególnie narażone na niedobory określonych witamin, mogą się nieco różnić. Dlatego tak ważne jest wykonanie badań, które potwierdzą występowanie konkretnych niedoborów u danego pacjenta. Osobami, które wyjątkowo powinny zainteresować się suplementacją są osoby z chorobami układu pokarmowego, które są narażone na nieprawidłowe i niewystarczające wchłanianie witamin z diety. Jeśli jesteś sportowcem, pracujesz fizycznie lub chorujesz na choroby przewlekłe – również powinieneś porozmawiać ze swoim lekarzem o odpowiedniej suplementacji.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania suplementacji?

Warto podkreślić, że przeciwwskazaniem do stosowania jakiejkolwiek suplementacji jest brak niedoboru konkretnej witaminy. Przyjmowanie suplementów diety w takiej sytuacji nie tylko może okazać się całkowicie nieskuteczne, ale może tez prowadzić do ryzyka hiperwitaminozy, stanowiącej zagrożenie dla zdrowia. Poza tym suplementów nie powinny też samodzielnie przyjmować osoby cierpiące na choroby psychiczne – samodzielne przyjmowanie przez nie suplementów czy innych leków może prowadzić do przyjęcia zbyt dużej dawki, co również będzie niebezpieczne dla zdrowia.

Kiedy witaminy w ciąży? Jak suplementacja wygląda w tym przypadku?

Okres ciąży i karmienia piersią jest szczególnym momentem w historii zdrowotnej pacjenta. W związku ze znacznymi zmianami zachodzącymi w organizmie, zmienia się zapotrzebowanie na wiele składników odżywczych, w tym także witamin. Bardzo prawdopodobne, że lekarz już po stwierdzeniu ciąży zaleci stosowanie suplementów diety z kwasem foliowym. Jednak istnieją sytuację, kiedy witaminy w ciąży mogą być niebezpieczne. Warto nie tylko dokładnie dopytać lekarza o rodzaj i dawki niezbędnych witamin, ale też sprawdzić wspólnie z farmaceutą, czy producent nie informuje na opakowaniu danego produktu o zagrożeniach związanych z jego stosowaniem w ciąży.

Jaką rolę w naszym życiu odgrywają witaminy? Podsumowanie

Wiesz już, jak ogromne znaczenie mają witaminy, co robią i czym właściwie są. Mając na uwadze to, jak witaminy wpływają na organizm człowieka, nic dziwnego, że należy jak najszybciej reagować na nieodpowiednie stężenie w organizmie którejkolwiek witaminy. Co jeść by uzupełnić niedobory? Najlepiej nie gotowe suplementy, a naturalne składniki, takie jak owoce, warzywa czy mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego. To w nich znajdziemy witaminy w najbardziej naturalnej i najlepiej przyswajalnej postaci. Kiedy witaminy zaczynają działać? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, czas uzupełniania niedoborów może znacznie różnić się w zależności od pacjenta. Przez to najbardziej odpowiedzialnym postępowaniem jest prowadzenie suplementacji pod okiem lekarza.

Kasia Stankiewicz - PoznajZdrowie

Pasjonatka zdrowego trybu życia oraz zdrowego odżywiania. Naturalne metody są często najlepsze, o czym przekonuję się na każdym kroku. Dzielę się wiedzą oraz opisuję alternatywne sposoby dbania o własne zdrowie.